Dat je daarin trapt

Nog zeer in de stemming om mijn kersvers uitgegeven boek van de daken te schreeuwen, word ik benaderd door de NOS. Of ik mee wil werken aan een documentaire over internetfraude. Hè wat jammer nou. Mijn boek is veel leuker, spannender en kent ook een maatschappelijke thematiek. Mijn ervaringen met internet, of Vriend In Nood (VIN-) fraude zijn inmiddels, bijna, oud zeer.
De NOS vindt internetfraude geen oud zeer. Het schijnt dat de cijfers de pan uitrijzen, zeker nu in corona-tijdperk en het schijnt ook dat het psychisch leed wat het veroorzaakt veel heftiger is dan tot nu toe werd vermoed. Bijna gelijk te schakelen aan seksueel geweld. Geen kattepis dus en veel risico op nieuw zeer. Het schijnt dat, als complicerende factor, de schaamte over het aangedane onevenredig hoog ligt. Met daarnaast nog, als traumatiserende factor, de reacties uit de omgeving.
Dat je daarin trapt. Blaming the victim. Dat kennen we uit de inmiddels jarenlange strijd tegen seksueel geweld.
Had je maar geen kort rokje aan moeten hebben. Wat deed jij daar eigenlijk, s’ avonds op straat?
Het gaat overigens niet zozeer over een documentaire, vertelt de NOS, maar over een item op het Journaal. Om acht uur, en om zes uur. Of ik dan wil vertellen wat de psychische impact is, en hoe hoogstaand criminele organisaties kunnen communiceren en manipuleren en iets met die schaamte, en schuldgevoelens.
Het eerste wat ik dacht was: ja maar mijn onderkin. Typisch hoe totaal onbelangrijke gedachten ineens een hoofd kunnen bevolken en daarmee de zwaarte van het onderwerp uit het veld slaan.
Ik zei: “Oeps”.
“Dat begrijpen wij wel,” zei de NOS (maar die weten niets van mijn onderkin),”dat hebben de meeste mensen”.
Het tweede wat ik dacht was, ‘ja, ik kan iets vertellen over criminele manipulatie en ik wil meewerken aan het doorbreken van een taboe’.
Dan moet ik dat misschien maar doen.
Manipulatie. Niet per definitie een vies woord. Het betekent ook: beïnvloeding. Hulpverleners zijn er een goede beroepsgroep in. Journalisten ook. Advocaten. Politici; maar dat blijft tegenwoordig enkel nog bij pogingen. Maar dan de oplichters. Hun ultieme vakgebied, zie de Dikke van Dale, betekenis 3. Bedrieglijke methoden.

Wanneer je op straat loopt en overvallen wordt, zegt niemand: ‘dat je daar intrapt’. Het is een overval, en de ander is sterker. Zij hebben er, van tevoren goed over nagedacht. Hun strategie bepaalt. Ze doen het in hun eentje, of met z’n tweeën. En dan hebben zij je horloge, en lig jij languit op straat. Dat je daarin trapt?
Bij een communicatieve overval, gaat het net zo. Zij hebben jou al een tijdje gevolgd. Hun research gedaan. Hun strategie bepaalt. En pas dan, slaan ze toe. Niet alleen met z’n tweetjes maar met hele organisaties. Met hele criminele bolwerken. Oplichting.
“Wat leuk is,” vindt de NOS, “is dat we je dan filmen met je laptop voor je neus, omdat je immers alles opschrijft”.
Dat lijkt mij ook grappig. En dat ik dan aan tafel voor de kast zit, mijn bibliotheekkast.
Ik heb een jurk met een col. Dan zie je het niet.
Maar een taboe doorbreken terwijl je jezelf verbergt? Dat is een averechtse boodschap. Nieuwe jurk? Met open onderkin?
Dat moet ‘m worden. Een boothals.
Bottom-line in boodschap wil ik gaan overbrengen dat slachtoffer worden, of in juridische termen benadeelde zijn, niet jouw schuld is. Je hebt nu eenmaal een hart in je lijf en je ‘trapt’ alleen niet in oplichting wanneer je zelf een oplichter bent.
Of verwoord door Rutger Breman uit ‘De meeste mensen deugen’: ‘Je kunt maar beter accepteren dat je af en toe wordt opgelicht. Dat is een kleine prijs voor een heel leven waarin je anderen met vertrouwen tegemoet mag treden’.
Oké, zegt de NOS, dan komt overmorgen onze filmploeg langs met meneer Mattijs van de Wiel van Radio 1 (‘je kent hem toch wel?’) die jou interviewt voor Radio, de beelden gaan naar het Journaal en o ja, er komt ook nog een artikel op NOS.nl.

We hebben afgesproken dat ik, vanuit mijn beleving vertel over ‘mijn verhaal’, wat de psychische impact is en mijn ervaringen met politie. Voor mijn bibliotheekkast. Met laptop voor mijn neus. Wat had ik het toch leuk gevonden om bij ‘Tijd voor Max’ of zoiets te hebben gezeten. Die boeken bespreken. In plaats van aan mijn maatschappelijke verplichting te voldoen, want de NOS kan eigenlijk niemand vinden die, vooruit dan maar, in beeld wil.
Op het acht uur-Journaal.
Ik bekijk mijn bibliotheekkast nog eens even met kritisch oog. Mijn mooiste wijnglazen, die er ook in staan mogen wel even in de vaatwasser. Echt glimmend zien ze er niet uit. En dan krijg ik een lumineus idee. Ik ga ‘m geheel opnieuw inrichten. En wel op zodanige wijze, dat vanuit welke hoek de camera ook staat, zij er ook is. Dat er niet aan haar te ontkomen valt. M’n boek. Voor de oplettende kijker, die nog bij zichzelf denkt: ‘Internetfraude? Maar dat overkomt mij niet….’

De NOS neemt nog even contact met mij op om informatie te bemachtigen zodat zij wat feiten kunnen verifiëren, en mogelijk kunnen benoemen. Maar ik ga vanuit mijn gevoel spreken en hoewel het mijn feitelijke gevoelens zijn, zijn gevoelens geen feiten an sich. Ik wil ook geen ‘feitenmateriaal’ op tv die voor mij mijn privacy betekenen. Ik moet er ook niet aan denken dat mijn daders net tv kijken, met een glaasje wijn en een toostje Brie, en ineens denken: dat gaat over ons! Dus dat is die vrouw die……

Ik zeg ‘nee’. Hoezeer ik de gedreven journalist ook begrijp, ik doe het niet. Ik wil mijn privacy blijven kunnen waarborgen. En geen risico aangaan waarbij er toch met de beste bedoelingen iets mis zou kunnen gaan, met daarna wel of geen ‘sorry’. En ik er, onuitwisbaar, op internet mee blijf zitten.

Opgelucht met de ‘No, NOS’ gun ik mij iets leuks. Ik neem contact op met een plaatselijke journaliste. Stuur haar mijn persbericht en een recensie-exemplaar wat ik via Boekscout heb ontvangen.
“Gunst,” reageert ze, “wat lijkt het me leuk om jou te interviewen”.
Ik spring een blij gaatje in de lucht. En dan kunnen we op de ‘gewone’ stoelen zitten. Met de lekkere warme plaids erover. En een chocolaatje op tafel. Beter.